Nëse i referohemi historikut të filmave horror, viti i largët 1922 vijon të mbahet si një nga më të rëndësishmet e këtij zhanri.
Ishte viti kur FW Murnau bëri adaptimin e tij jozyrtar të Dracula Nosferatu, duke ofruar një frikë të hershme për audiencën edhe pse ai ra në kundërshtim me shkeljet e të drejtave të autorit.
Megjithatë, pothuajse në të njëjtën kohë me filmin e Murnaut, një tjetër tmerr, por sot më pak i famshëm, u publikua: Häxanm një prodhim suedez nga regjisori danez Benjamin Christensen.
Ndërsa Murnau e përcaktoi tmerrin narrativ përmes pamjeve vizuale të fuqishme ekspresioniste gjermane, regjisori danez i këtij produksioni “Svensk Filmindustri” solli një tjetër version në këtë drejtim, duke i dhënë formën e horrorit, për të krijuar një nga filmat më të çuditshëm të periudhës një atmosferë të frikshme, me pamjet vizuale dhe eksperimente të zymta, që qëndrojnë ende sot.
Häxan është një film episodik, i cili në shtatë kapituj eksploron një sërë besimesh dhe temash përgjatë historisë perëndimore të okultizmit, veçanërisht duke u fokusuar në magjinë gjatë periudhës mesjetare dhe persekutimin historik të grave të akuzuara dhe të vetë praktikimit të tij.
Filmi është pjesërisht një lexim tekstual, krijues i Malleus Maleficarum, një udhërrëfyes gjerman i gjuetarëve të shtrigave nga vitet 1400 nga kleriku Heinrich Kramer, i cili dha njohuri se si të trajtohen të gjitha llojet e shqetësimeve djallëzore.
Kapitulli hapës i filmit është një leksion relativisht i drejtpërdrejtë me rrëshqitje dhe informacione historike, ndërsa kapitulli i dytë ka një seri vinjetash lozonjare që përshkruajnë disa praktika bazë të magjisë.
Megjithatë, në kapitujt e mëvonshëm, Christensen po dramatizon një rrëfim shqetësues në miniaturë, duke ndjekur Maria (Emmy Schønfeld) e cila torturohet për të rrëfyer një sërë aktivitetesh okulte, duke përfshirë lindjen e fëmijëve të Satanait, përpara se të digjet në shtyllë.
Pas kësaj serie imazhesh viscerale, kapitujt e fundit fokusohen në potencialin psikologjik më modern të fenomeneve dhe shqyrtojnë mundësinë që vetë inkuizicioni i tillë i dhunshëm të ishte përgjegjës për shumë prej rrëfimeve.
Megjithatë, në fund të fundit, përkundër të gjitha pamjeve të tij tmerruese shumë shqetësuese, ajo që e bën Häxan të dallohet nga të tjerët është patosi i tij psikologjik. Kombinimi i kësaj me formën e tij eseistike e bën atë unik.
Ndërsa regjisori nuk e hedh poshtë plotësisht mundësinë e djajve dhe demonëve, dhimbja dhe shqetësimi njerëzor që ai përshkruan është i njëjtë, edhe 100 vjet më vonë.
