Të mos kujtosh, të harrosh ku janë çelësat apo të gabosh emrin e një aktori të famshëm. Humbjet e vogla të kujtesës janë më se të natyrshme sidomos me kalimin e moshës dhe nëse nuk janë shumë të shpeshta nuk duhet t’ju shqetësojnë. Por si t’i dallojmë ato nga shenjat më alarmante, siç janë simptomat e hershme të demencës? Kur është koha për t’u shqetësuar?

Truri plaket, neuronet tkurren, mbajnë më pak lidhje aktive me njëri-tjetrin dhe mbajnë më pak kimikate të nevojshme për të dërguar sinjale në qelizat e tjera. Megjithatë, jo të gjitha gabimet e kujtesës kanë të bëjnë me plakjen. Në shumë raste ato lidhen me stresin, ankthin, shpërqendrimin ose një humor negativ që e bën më të vështirë përqendrimin.

Pjesërisht, harresa është e shëndetshme. Informacioni i tepërt ngadalëson rikuperimin e kujtimeve “të dobishme” dhe truri vendos në mënyrë autonome se çfarë ia vlen të mbahet mend dhe çfarë jo. Siç shpjegohet në “The Conversation”, truri i ruan më lehtë informacionet sociale si thashethemet dhe harron informacione abstrakte si p.sh. numrat e telefonit.

Ndërprerjet e kujtesës bëhen alarmante kur ato janë të vazhdueshme, përkeqësohen me kalimin e kohës dhe ndërhyjnë në aktivitetet normale të përditshme.

Nuk është problem nëse harrojmë një herë, por është nëse nuk mbajmë mend si të ngasim makinën. Është nëse vazhdojmë t’i vendosim objektet në vendet e gabuara ose nëse shpesh na mungojnë fjalët që do të nevojiteshin në një fjali. Në këto raste këshillohet të kryhen ekzaminime.

Gjendja kalimtare midis plakjes normale të trurit dhe demencës quhet dëmtim i lehtë njohës. Kjo gjendje përfshin një vështirësi të nuancuar në një ose më shumë funksione njohëse, për shembull aftësitë e kujtesës, gjuhës ose programimit, si dhe probleme më të mëdha në kryerjen e detyrave komplekse si përgatitja e një vakti.

Jo domosdoshmërisht përkeqësohet me kalimin e kohës ose çon në patologji më serioze. Në disa raste mbetet e qëndrueshme për sa i përket ashpërsisë dhe në të tjera mund të përmirësohet (për shembull nëse lidhet me ankthin ose gjendjen shpirtërore). Por në 10-15% të rasteve, dëmtimi i lehtë kognitiv është një pararendëse e Alzheimerit. Nëse diagnostikohet në kohë, mund të ndihmojë në menaxhimin më të mirë të sëmundjes dhe të ardhmen.

Një sinjal tjetër që duhet ti kushtoni vëmendje të madhe është aftësia e orientimit hapësinor, një nga funksionet e para të humbura në sëmundjen e Alzheimerit, më e zakonshme e demencës. Zonat e trurit që ruajnë kujtesën e hapësirave që frekuentojmë janë ndër të parat që preken nga kjo patologji. Prandaj, rritja e shpeshtësisë me të cilën humbemi është një simptomë që duhet marrë seriozisht.