Nga Skënder Minxhozi

Nuk është e thënë që në Shqipëri të triumfojë qoftë edhe një herë të vetme sensi i përgjegjësisë dhe vetëpërmbajtja. As kur bëhet fjalë për çeshtje të mëdha të interesit kombëtar, siç është debati tashmë dhjetëvjeçar për ndarjen e detit territorial me Greqinë. Në tetor, qeveria shqiptare, në dakordësi me palën greke, morën vendimin më të arsyeshëm që mund të gjendet për këtë temë, e cila ka provokuar një dekadë sherre, akuza, teori konspiracioni dhe vendime gjykatash.

Kurse dje pala greke shpalli zgjerimin me 12 milje të detit të saj territorial, duke zgjuar edhe një herë në Tiranë fantazmat folklorike të një tradhëtie, që askush nuk di ta thotë se ku konsiston konkretisht.

Dy muaj më parë, Tirana dhe Athina ranë dakord t’i adresohen Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë, për mosmarrëveshjen në lidhje me kufirin detar. Ishte i vetmi fund logjik i një varavingoje dhjetëvjeçare. Një mosmarrëveshje, për të cilën ishin provuar një herë negociatat dypalëshe, madje ishte firmosur edhe një projekt konkret në prill 2009, por që më pas u hodh poshtë nga Gjykata Kushtetuese.

Berisha dhe Karamanlis kërkuan të testojnë 11 vjet më parë korsinë e një marrëveshje dypalëshe, pa dëshmitarë dhe pa oponencë. Ka qenë një rrethanë e dyshimtë dhe skualifikuese, e cila e ka shtyrë Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë të formulojë akuzat më të rënda të imagjinueshme, ndaj një qeverie shqiptare, në lidhje me ruajtjen e tërësisë territoriale dhe mbrojtjen e interesave kombëtare e shtetërore të vendit. Sa për kujtesë, Gjykata Kushtetuese vërente se marrëveshja kishte defekte të rënda në:

1- Mospajisjen e delegacionit shqiptar me plotfuqi të rregullt nga Presidenti i Republikës për zhvillimin e negociatave dhe lidhjen e marrëveshjes;

2- Mangësitë serioze në përmbajtjen e saj

3- Moszbatimin e parimeve bazë të së drejtës ndërkombëtare për ndarjen e hapësirave detare midis dy vendeve me qëllim arritjen e një rezultati të drejtë dhe të ndershëm

4- Mosmarrjen parasysh, të ishujve si rrethana të veçanta në delimitimin e hapësirave detare.

11 vjet më vonë ky incident me pasoja potencialisht të pakthyeshme është lënë fatmirësisht pas shpine. Bregdeti shqiptar i Jonit shpëtoi nga kafshimi i disa qindra kilometrave katrorë (225 km, sipas ekspertëve), Berisha nuk do të anatemohet përjetësisht si dikur Ahmet Zogu me Shën-Naumin, kurse qeverisësit aktualë kishin mundësinë të nxirrnin mësime nga gabimet e paraardhësve të tyre.

Mund të thuhet se ka ndodhur pikërisht kjo! Pra, procesi është kryer me respektimin kushtetues të rolit të Presidentit (plotfuqishmëria e delegacionit), negociatat kanë zgjatur tashmë prej vitesh mes katër qeverive të dy vendeve (dy shqiptare dhe dy greke), e çfarë është më e rëndësishmja, kësaj rradhe nuk do të ketë më një ujdi “mes vetes”. Kjo është rrethana më e rëndësishme, premisa më pozitive që ndarja e detit territorial mes Shqipërisë dhe Greqisë të konsiderohet marrëveshje, e jo tradhëti kombëtare në jetë të jetëve! Do të jetë një gjykatë ndërkombëtare, e jo dy qeveritë respektive, që do të vendosin për detin shqiptaro-grek!

Në këtë mjedis plot paragjykime, shpallja e zgjerimit me 12 milje detare nga Greqia për detin e saj territorial, vjen e ngatërrohet pa të drejtë me çeshtjen e bisedimeve me Shqipërinë. Athina ka një problem therës me Ankaranë për detin. Nebuloza e stërmadhe e ishujve të Egjeut është një lëmsh që s’ka qeveri e as gjykatë që ta zgjidhë. 12 miljet detare i adresohen më së shumti kësaj krize, ndërkohë që në rastin shqiptaro-grek është marrë vendimi më i arsyeshëm i mundshëm, për të akzitivizuar Gjykatën Ndërkombëtare të Hagës, për detin territorial mes dy vendeve.

Shumëkush mund ta paragjykojë qysh tani atë që do vendoset në Hagë. Është në natyrën tonë si popull ta bëjmë këtë. Por një gjë është e sigurtë, ende pa folur Gjykata Ndërkombëtare: do të kishte qenë njëmijë herë më e dyshimtë dhe e paragjykuar një vendimmarrje pas dyersh të mbyllura mes dy vendeve, pa palë të tretë e pa arbitër në mes. Sidomos pas një precedenti tejet negativ si ai i vitit 2009, kur një praktikë e tillë për pak provokoi një hap të pakthyeshëm, të cilin do të ishim duke e anatemuar edhe sot e kësaj dite. Ethet e detit shqiptaro-grek duhet më në fund t’i nënshtrohen një verdikti të paanshëm. Aq sa mund të ketë paanësi në botën e sotme të dominuar nga logjika e më të fortit.